ترابران آنلاین: برگزاری هشتادوسومین اجلاس کمیته حفاظت از محیط‌زیست دریایی سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)
به گزارش ترابران آنلاین، هشتادوسومین اجلاس کمیته حفاظت از محیط‌زیست دریایی سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) در سال جاری در لندن برگزار شد. این کمیته به عنوان رکن اصلی سیاست‌گذاری IMO در زمینه جلوگیری و کنترل آلودگی‌های ناشی از کشتی‌ها، تصمیمات مهمی را اتخاذ نموده که تأثیر مستقیمی بر صنعت جهانی کشتیرانی دارد.
MEPC 83 با هدف تعیین مسیر جدید در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و سایر آلاینده‌ها در صنعت حمل‌ونقل دریایی، موضوعات زیست‌محیطی چندوجهی شامل چارچوب‌های Net Zero، آلودگی پلاستیکی، انتشار NOx و کربن سیاه و نیز شاخص‌های بهره‌وری انرژی را در دستور کار خود قرار داد. در ادامه به تحلیل محتوای این نشست، بررسی نقش ایران در مقایسه با قدرت‌های دریایی و سپس بررسی سیاست‌ها و فناوری‌های حمل‌ونقل دریایی سبز پرداخته و تأثیرات آن بر صنایع دریایی ایران را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم.
موضوعات کلیدی اجلاس
۱. چارچوب جهانی «صفر خالص» (Net Zero) در صنعت کشتیرانی
در این اجلاس، تصویب چارچوبی جهت دستیابی به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰ به عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف مطرح شد. این چارچوب شامل دو محور اصلی است:
– استاندارد جهانی شدت انتشار: تعیین حداکثر میزان گازهای گلخانه‌ای در واحد انرژی مصرفی، مشابه مقرراتی که در سطح اتحادیه اروپا مدنظر قرار گرفته است.
– سازوکار اقتصادی: معرفی هزینه یا مالیات کربن به منظور تشویق استفاده از سوخت‌های کم‌کربن و ایجاد انگیزه برای گذار سریع به فناوری‌های پایدار.
این طرح، علیرغم همبستگی میان کشورهای پیشرفته دریایی و برخی کشورهایی که از پیامدهای اقتصادی آن نگرانند، زمینه‌ای برای حرکت هماهنگ جهانی به سوی کشتیرانی پایدار فراهم می‌کند.
۲. مقابله با آلودگی پلاستیکی ناشی از فعالیت‌های دریایی
یکی از محورهای مهم دیگری که در MEPC 83 مورد بحث قرار گرفت، موضوع آلودگی پلاستیکی در دریاها بود. طرح اقدام ۲۰۲۵ برای کاهش آلودگی پلاستیکی ناشی از فعالیت‌های دریایی بر تدوین مقرراتی جهت کاهش ورود زباله‌های پلاستیکی به محیط زیست تأکید داشت. این اقدام شامل تدوین استانداردهایی برای حمل و نقل مواد پلاستیکی در کانتینرها و ایجاد چارچوب قانونی برای کاهش پخش زباله‌های پلاستیکی در اقیانوس‌ها می‌شود. از آنجا که آلودگی پلاستیکی تأثیرات فزاینده‌ای بر حیات آبزیان و زنجیره غذایی انسان دارد، این تصمیمات می‌تواند گامی اساسی در حفاظت از محیط زیست دریایی باشد.
۳. کاهش انتشار NOx، کربن سیاه و اصلاحات فنی مرتبط
در بخش مرتبط با آلودگی هوا، MEPC 83 به کاهش انتشار اکسیدهای نیتروژن (NOx) و کربن سیاه، ناشی از مصرف سوخت‌های سنگین دریایی، توجه ویژه‌ای نمود. تصمیمات اصلاحاتی شامل تعیین راهنمای جدید برای سیستم‌های کاتالیست کاهش‌دهنده (SCR) به منظور بهبود عملکرد این سامانه‌ها و در نهایت کاهش آلاینده‌های خروجی اتخاذ شد. علاوه بر این، استفاده از سیستم‌های تصفیه گازهای خروجی (EGCS) که پیش‌تر در راستای رعایت مقررات گوگرد ۲۰۰۰ معرفی شده بودند، مورد تجدید نظر قرار گرفت. باوجود مسائل مرتبط با تخلیه پساب این سیستم‌ها، نقش آنها به عنوان راهکاری موقت تا زمانی که فناوری‌های جایگزین کاملاً بدون آلایندگی فراهم شود، مورد تأکید قرار گرفت.
۴. شاخص‌های بهره‌وری انرژی (EEXI) و شدت کربن (CII)
شاخص‌های EEXI و CII ابزارهایی برای سنجش و بهبود بهره‌وری انرژی کشتی‌ها به حساب می‌آیند.
– شاخص EEXI:به طراحی مهندسی کشتی‌های موجود می‌پردازد و آنها را ملزم به ارتقای کارایی انرژی می‌کند.
– شاخص CII: عملکرد عملیاتی کشتی‌ها از نظر انتشار کربن را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و بر اساس رتبه‌بندی از A تا E طبقه‌بندی می‌کند.
این شاخص‌ها علاوه بر تشویق به استفاده از فناوری‌های نوین، فشار بیشتری بر صنعت وارد می‌کنند تا با دستیابی به اهداف تعیین شده در کاهش انتشار، همسو با توافق پاریس حرکت نماید.
—
نقش و عملکرد ایران در اجلاس به‌ویژه در حوزه صنایع دریایی
نمایندگان جمهوری اسلامی ایران، پس از مشارکت مؤثر در سه نشست تخصصی بینابینی، در MEPC 83 به صورت حضوری و مجازی حضور یافتند. رویکرد ایران به این اجلاس، هم در جهت پایبندی به تعهدات بین‌المللی و هم ابراز دغدغه‌های خاص مربوط به شرایط اقتصادی و تکنولوژیکی کشور بوده است. از ویژگی‌های نقش‌آفرینی ایران موارد زیر برجسته می‌شود:
– مشارکت فعال در بیانیه‌های تخصصی: ایران در کارگروه‌های مرتبط با کاهش گازهای گلخانه‌ای و آلودگی هوا به صورت فعال نظرات و پیشنهادات خود را ارائه نموده و خواستار در نظر گرفتن ملاحظات کشورهای در حال توسعه و تولیدکنندگان نفت شده است.
– تأکید بر اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت:در مباحث مرتبط با مالیات کربن و هزینه‌های گذار به سوخت‌های پاک، ایران بر ضرورت فراهم‌آوردن منابع حمایتی برای کشورهایی با محدودیت‌های اقتصادی تأکید می‌کند.
– چالش‌های ناشی از تحریم و فناوری: در راستای تحول به سمت کشتیرانی سبز، نگرانی‌های ایران در خصوص تامین قطعات و انتقال فناوری‌های پیشرفته به واسطه تحریم‌ها مطرح گردیده است. در همین راستا، ایران خواهان همکاری‌های فنی دوطرفه و دریافت کمک‌های اقلیمی و فنی جهت نوسازی ناوگان خود می‌باشد.
– تقابل با قدرت‌های دریایی: در مقایسه با اتحادیه اروپا که نقش پیشرو و مطالبه‌گر محیط زیست را ایفا می‌کند و آمریکا نیز از نوآوری‌های فناورانه حمایت می‌کند، ایران همزمان به دنبال حفظ منافع ملی و مشارکت در تدوین مقررات جهانی از منظر اصول عدالت در پذیرش هزینه‌ها و انتقال فناوری می‌باشد. همچنین، چین به عنوان یکی از کشورهایی که نگرانی‌های اقتصادی خود را مطرح کرده‌اند، ایران را در جمع کشورهایی قرار می‌دهد که بر لزوم انعطاف مقررات و زمان‌بندی مناسب در گذار به سوخت‌های پاک تأکید دارند.
سیاست‌ها و فناوری‌های کلیدی حمل‌ونقل دریایی سبز
برای دستیابی به کشتیرانی سبز و کاهش آلایندگی، سیاست‌ها و فناوری‌های متعددی مورد بررسی قرار گرفته‌اند:
سوخت‌های جایگزین:
استفاده از سوخت‌های کم‌کربن مانند LNG، متانول، آمونیاک و در آینده حتی هیدروژن به عنوان جایگزین سوخت‌های فسیلی، به عنوان محور اصلی گذار به کشتیرانی بدون آلاینده مطرح است. هرچند LNG و متانول از لحاظ فنی سریع‌تر جایگزین شده‌اند، اما فناوری‌های آمونیاک‌سوز و هیدروژن هنوز در مراحل توسعه قرار دارند.
بهینه‌سازی مصرف سوخت:
رویکردهایی مانند مدیریت سرعت (Slow Steaming)، بهبود طراحی بدنه کشتی، بهینه‌سازی عملکرد موتور و استفاده از سیستم‌های مدیریت انرژی از جمله راهکارهایی هستند که به کاهش مصرف سوخت و بهبود بهره‌وری منجر می‌شوند.
فناوری‌های کاهش آلاینده‌ها:
استفاده از سیستم‌های تصفیه (EGCS) و فناوری‌های نوظهور کربن‌گیری در مبدأ، که امکان جذب CO2 پیش از انتشار به اتمسفر را فراهم می‌کنند، از راهکارهای کلیدی جهت کاهش آلاینده‌ها محسوب می‌شوند.
– مقررات و سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی:
تدوین مقررات جدید مانند FuelEU Maritime و نظام تجارت انتشار (EU ETS) که مستقیماً بر عملیات کشتی‌های فعال در مسیرهای بین‌المللی تأثیرگذارند، نشان‌دهنده تغییر رویکرد جهانی به سمت الزام به رعایت استانداردهای زیست‌محیطی شدیدتر است. این مقررات علاوه بر ایجاد انگیزه برای گذار به سوخت‌های پاک، هزینه‌های عملیات حمل‌ونقل را نیز تغییر داده و بر رقابت‌پذیری شرکت‌ها تأثیر می‌گذارد.
تأثیرات سیاست‌ها و فناوری‌های جدید بر آینده صنعت کشتیرانی ایران
۱. چالش‌ها و فرصت‌های فنی و اقتصادی
تحول به سوی کشتیرانی سبز، از یک سو نیازمند سرمایه‌گذاری کلان برای نوسازی ناوگان است و از سوی دیگر می‌تواند فرصت‌های نوین را ایجاد کند. در ایران، با توجه به ناوگان غالباً دولتی و محدودیت‌های مالی و فناوری ناشی از تحریم‌ها، چالش‌های ویژه‌ای در تأمین تجهیزات پیشرفته و اجرای پروژه‌های نوسازی وجود دارد. اما در عین حال، قابلیت‌های داخلی در زمینه تولید سوخت‌های جایگزین (مثلاً متانول) و پتانسیل بومی‌سازی فناوری‌های نوین می‌تواند ایران را در میان کشورهایی که بازار سوخت سبز رشد قابل‌توجهی دارد، قرار دهد.
۲. الزامات انطباق با مقررات جهانی
با اجرایی شدن شاخص‌های EEXI و CII و همچنین مقررات منطقه‌ای مانند EU ETS، ناوگان ایرانی ملزم به تطبیق با استانداردهای جدید خواهد بود. این مسأله مستلزم برنامه‌ریزی دقیق برای بهبود فنی کشتی‌ها و بهره‌گیری از فناوری‌های بهینه‌سازی انرژی است. همچنین بانک‌ها و موسسات مالی بین‌المللی در آینده در ارائه اعتبارات سبز به کسانی که ناوگان خود را به استانداردهای بین‌المللی نزدیک می‌کنند، فعال‌تر خواهند شد.
۳. اثر بر رقابت‌پذیری و تجارت بین‌المللی
افزایش هزینه‌های عملیاتی ناشی از انطباق با مقررات جدید می‌تواند باعث افزایش نرخ حمل‌ونقل و در نتیجه تأثیر منفی بر رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی ایرانی شود. از سوی دیگر، اگر شرکت‌های کشتیرانی بتوانند زودتر به فناوری‌های سبز روی آورند، از مزیت رقابتی برخوردار خواهند شد. این امر می‌تواند فرصتی برای جلب مشتریان و همکاری‌های بین‌المللی فراهم آورده و در درازمدت جایگاه ایران را در زنجیره تأمین جهانی بهبود بخشد.
جمع‌بندی
اجلاس MEPC 83 نقطه عطفی در تحولات جهانی کشتیرانی به سوی سیستم‌های سبز محسوب می‌شود. با تصویب چارچوب‌های جامع برای کاهش گازهای گلخانه‌ای، مقابله با آلودگی‌های پلاستیکی و بهبود شاخص‌های بهره‌وری انرژی، مسیر تغییر سرعت گرفته است. در این میان، نقش فعال ایران با مشارکت در نشست‌ها و ارائه بیانیه‌های تخصصی، نشان از تلاشی جهت حفظ منافع ملی و هماهنگ‌سازی با روندهای جهانی دارد. از سوی دیگر، نیاز به سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، بومی‌سازی و انطباق با مقررات جدید از ملزومات فوری برای صنایع دریایی ایران به‌شمار می‌آید. در پایان، تغییر مسیر به سمت کشتیرانی سبز علیرغم چالش‌های فعلی، می‌تواند فرصت‌های نوسازی و همگام‌شدن با تجارت جهانی را برای ایران به ارمغان آورد.
منابع
1. گزارش مانا – “حضور ایران در اجلاس حفظ محیط‌زیست دریایی IMO و تدوین چارچوب کاهش گازهای گلخانه‌ای“
2. Riviera Maritime Media – تحلیل‌های مرتبط با چارچوب صفر خالص در صنعت کشتیرانی
3. IBIA – بررسی ملاحظات مالی و اقتصادی در پیشنهاد مالیات کربن
4. The Maritime Executive – تحلیل تأثیرات مالی مقررات جدید بر صنعت دریایی
5. Safety4Sea – گزارش‌های تخصصی درباره طرح اقدام ۲۰۲۵ آلودگی پلاستیکی و شاخص‌های انرژی
6. DNV – گزارش‌های فنی و نظرات تخصصی در خصوص سیستم‌های SCR و اصلاحات فنی مرتبط با NOx
7. Lloyd’s Register – آمار سفارشات کشتی‌های مبتنی بر سوخت‌های جایگزین (متانول، آمونیاک)
8. MarineLink و اطلاعات مرتبط از خبرگزاری‌ها و وب‌سایت‌های مرسک و سایر منابع معتبر
